Απρίλης του 2008. Μια ολόκληρη οικογένεια ψάχνει στα σκουπίδια σε κάποια γειτονιά του Κάτω Αιγάλεω. Μια εικόνα που δεν είχε προηγούμενο στην περιοχή, προστίθεται σε πολλές άλλες παρόμοιες τα τελευταία χρόνια και έρχεται να υπονομεύσει την επιτηδευμένη ρητορεία για το Αιγάλεω που “αλλάζει”, να σπάσει την βιτρίνα μιας κοινωνίας της αφθονίας, να καταλύσει κάθε πρόσχημα ανθρωπινότητας ενός συστήματος εκμετάλλευσης και καταπίεσης.
Οι καιροί ου μενετοί!

Ο μοναδικός τρόπος που έχει μείνει
για να λυθεί όποιο πρόβλημα
είναι η επανάσταση.
Χτύπα για τον απλό λόγο
ότι έχεις ίσα δικαιώματα
μ’ αυτούς που χτύπησαν
(δέστε το κι απ’ την δική σας πλευρά)

T.Σ.

Ο Τάσος Σκορδάκης είναι εμβληματική φιγούρα στην μεταπολιτευτική ιστορία του Αιγάλεω.
Μέλος του ΚΚΕ και οργανωτής της ΚΝΕ Αιγάλεω στα τέλη του ’70 διαγράφτηκε από το Κόμμα μια και έκφραζε πια τις θέσεις της καταστασιακής διεθνούς. Ο πόλεμος που του ασκήθηκε από το Κόμμα ήταν εξοντωτικός. Αρχές του 1980 συμμετείχε στην κατάληψη του Μποδοσάκειου και ενίσχυσε την θέση για την δημιουργία ενός αντιεμπορευματικού χώρου, τη συγκρότηση ενός προπυργίου ενάντια στις ιδεολογίες και τους θεσμούς του αστικού πολιτισμού. Μετά από μερικά χρόνια άνοιξε ένα βιβλιοπωλείο στην περιοχή. Στα τέλη της δεκαετίας του ’80 ο Τάσος πεθαίνει καταπονημένος από ένα βαρύ άσθμα. Το 1991 εκδίδεται από δικούς του ανθρώπους συλλογή με δικά του ποιήματα. Τιμής ένεκεν…

Το Αιγάλεω έχει ήδη αλλάξει. Η διαφορά του απογεύματος μεταξύ Δευτέρας και Παρασκευής ήταν στην πόλη μέχρι πρότινος αισθητή. Ανοιχτά μαγαζιά κίνηση, κλειστά μαγαζιά ανάσα για την πόλη. Μια ισορροπία που λειτουργούσε χωρίς να σημαίνει ότι δεν ήταν ήδη προβληματική. Τώρα πλέον το κυκλοφοριακό βάρος ακόμη και με τα μαγαζιά κλειστά είναι σταθερά ανυπόφορο, λογαριθμικά αυξημένο, θόρυβος και απίστευτο καυσαέριο έχουν επιβαρύνει το τοπίο. Το γεγονός ότι Ιερά Οδός, Θηβών και Κηφισός είναι όλη τη μέρα δρόμοι μποτιλιαρισμένοι έχει επιβάλλει την διοχέτευση των αυτοκινήτων μέσα στα στενά διαχέοντας το πρόβλημα παντού. Η μέγγενη του Μετρό και του ΙΚΕΑ, εγχειρημάτων που σχεδιάστηκαν υπολογίζοντας τις κερδοφόρες παραμέτρους τους αλλά όχι και την ποιότητα ζωής των κατοίκων του Αιγάλεω (παραδοσιακή καπιταλιστική λογική), έχει αρχίσει να στραγγαλίζει την πόλη. Η αστυνόμευση και ο κοινωνικός έλεγχος είναι ασφυκτικά και το μέγεθός τους εντείνεται και εκτείνεται διαρκώς για να δημιουργεί όλο και περισσότερη ανασφάλεια, όλο και περισσότερο φόβο ότι κάτι κακό συμβαίνει ή θα συμβεί από στιγμή σε στιγμή.

Εκεί που οι αντικειμενικές αξίες αναγνωρίζουν επικερδείς ιδιοκτησίες και οι καταναλωτές θυσιάζουν την καθημερινότητά τους στη λατρεία των εμπορευμάτων, την φετιχοποίηση των αντικειμένων, εκεί ακριβώς οριοθετείται και η αξία της «ανάπλασης». Η ταχύτητα με την οποία εξυπηρετεί το Μετρό βραχυκλώνεται από την ανυπαρξία σχεδιασμού στάθμευσης, βραχυκυκλώνεται από τις αστικές συγκοινωνίες που -πέραν των γνωστών προβλημάτων τους- επιβαρύνονται και από το μποτιλιάρισμα. Πόσα πράγματα θα αγοράσουν οι Αιγαλιώτες από το ΙΚΕΑ; Εν τω μεταξύ θα εισπράττουν ασταμάτητα τις συνέπειες της καταναλωτικής μανίας όλου του λεκανοπεδίου (περίπου 20.000 επισκέπτες ημερησίως).

Το Αιγάλεω φυσικά και αλλάζει. Γίνεται αργά και σταθερά μισητό και ανυπόφορο και από τους ίδιους τους ανθρώπους του.

Ο χρόνος που πέρασε βρήκε το Αιγάλεω βαθιά πληγωμένο όχι μόνο από την παραδοσιακή επιθετικότητα των καπιταλιστικών σχέσεων, που έτσι κι αλλιώς με τον ένα ή τον άλλο τρόπο αφορά το σύνολο της επικράτειας, αλλά και από τις πιο επαχθείς μορφές της. Η επέλαση του συντηρητισμού, της εξατομίκευσης και της ξενοφοβίας με την χειραγώγηση της κρατικής μηχανής και της ιδεολογικής τρομοκρατίας των ΜΜΕ, κατοχυρώνει την δυναμική επανεμφάνιση των ακροδεξιών αντιλήψεων, της μικροαστικής αντιδραστικότητας και της παρακρατικής θρασυδειλίας στην περιοχή.

Σε πολιτικό επίπεδο, οι τελευταίες εκλογές αποτελούν ένα σημείο αναφοράς. Τα αποτελέσματα των εκλογών αποτύπωσαν αξιοσημείωτες μετακινήσεις. Ο ένας στους τέσσερις δεν πήγε να ψηφίσει πιστοποιώντας έτσι ένα σημαντικό μέγεθος κοινωνικής δυσφορίας ή αδιαφορίας για την όποια πολιτική διευθέτηση μέσω των εκλογών. Η αποχή δεν είναι βέβαια μέγεθος μέτρησης πολιτικής συνειδητοποίησης αλλά διατυπώνει με σαφήνεια μια κυριαρχική κρίση που επιδέχεται πολλαπλές ερμηνείες. Σημειωτέον, ο κυριαρχικός λόγος φαινομενικά υποβαθμίζει αυτήν την κρίση ενώ στην ουσία πρόκειται για ένα δομικό πρόβλημα που αμφισβητεί την κοινωνική του νομιμοποίηση αλλά και το ίδιο το καθεστώς της αντιπροσώπευσης. Τρεις χιλιάδες άτομα που το 2004 ψήφισαν ΠΑΣΟΚ άλλαξαν γνώμη το 2007. Το ίδιο συνέβη με τρισήμιση χιλιάδες άτομα της ΝΔ. Εισέπραξαν από 1000 άτομα ΚΚΕ και ΣΥΝ αντίστοιχα και από κοντά 1000 άτομα εισέπραξε και ο ΛΑΟΣ διπλασιάζοντας την εκλογική του πελατεία φθάνοντας σε σύνολο 2.300 ατόμων στην περιοχή μας. Ένα πρώτο ενδεικτικό απότοκο αυτής της εξέλιξης είναι η ακροδεξιόστροφη ρατσιστική συγκέντρωση στον Άγιο Σπυριδωνα τον Οκτώβρη που πέρασε. Ελάχιστα αυξήθηκαν και οι δυνάμεις της «άκρας αριστεράς» που στο σύνολό της έφτασε κοντά στα 300 άτομα. Φυσικά, οι εκλογές αποτελούν μόνο φαινομενικό μέτρο των πραγματικών πολιτικών σχέσεων στο βαθμό που η πολιτική παρεμβατικότητα επιβεβαιώνεται στην ουσία σε καθημερινό επίπεδο κι όχι στην κάλπη. Έτσι, οι χιλιάδες των «προοδευτικών δυνάμεων» μετατοπίζονται προς στον γενικευμένο συντηρητισμό εγκλωβίζοντας τον προοδευτισμό τους είτε στις παραδοσιακές αψιμαχίες της προεκλογικής περιόδου είτε στη σύγχρονη μεταμοντέρνα δημοκρατία των καναπέδων. Είναι ενδεικτικό ότι η πρόσφατη χυδαία επίθεση στους πακιστανούς από τα ρατσιστικά ασπόνδυλα «κατόρθωσε», πέρα από τους διακριτούς 250 αναρχικούς, να κατεβάσει στους δρόμους του Αιγάλεω μετά βίας 300 γηγενείς.

Όπως έχουμε διατυπώσει πολλαπλώς σε τούτο το ιστολόγιο, η μετάβαση από τον ισχνό δευτερογενή παραγωγικό τομέα στον επελαύνοντα τριτογενή, θα είναι κάτι παραπάνω από εμφανής. Για την επόμενη χρονιά, η λειτουργία του ΙΚΕΑ έχει ήδη δρομολογήσει ένα σύνδρομο φόβου και «επιχειρηματικής ανασφάλειας» σε πολλούς μικροβιοτέχνες και μικρέμπορους της περιοχής, οι οποίοι –και γι’ αυτο το γεγονός, φυσικά, ενδιαφερόμαστε- μεταφέρουν το σύνδρομό τους στους εργαζόμενους. Είναι γνωστό τοις πάσι ποιοί στην ουσία πληρώνουν τα τυχοδιωκτικά κερδοσκοπικά στοιχήματα των μικρών και μεγάλων αφεντικών. Η επίταση των ταξικών αντιθέσεων είναι κάτι παραπάνω από δεδομένη αν προσθέσουμε και τις εξελίξεις στην υπόθεση των ναυπηγείων Σκαραμαγκά. Η επικείμενη μετατροπή του παράκτιου χώρου σε ιδιωτικό λιμάνι έχει δρομολογήσει μια αναδιάρθρωση των κεφαλαίων, συνέπεια των οποίων αναμένεται να είναι, έτσι για «πρόγευση», η απόλυση 200 εργαζόμενων στα ναυπηγεία.

Σε κοινωνικό επίπεδο, οι επιπτώσεις της παρατεταμένης λιτότητας και της αύξησης των κοινωνικών ανισοτήτων έχει βουλιάξει στη φτώχεια χιλιάδες ανθρώπους και έχει οδηγήσει δεκάδες ανθρώπους να ψάχνουν τις νύχτες στα σκουπίδια, γεγονός ανήκουστο για το Αιγάλεω των τελευταίων δεκαετιών. Ποτέ μια γειτονιά -που μπορεί να μην στερήθηκε την ωμή εναντίωση προς κάθε τι που διέφερε ανάμεσά της αλλά από την άλλη- δεν άφησε τον «άπορο» και τον «τρελό» της χωρίς φαϊ. Τα πράγματα ωστόσο φαίνεται ότι έχουν αλλάξει δραματικά. Η χαμηλή παραβατικότητα αυξάνεται ακολουθώντας τους ρυθμούς του πληθωρισμού αποδεικνύοντας μια δηκτική αλληλεξάρτηση. Σήμερα που η εξατομίκευση είναι καθεστώς στις κοινωνικές σχέσεις, οι πόρτες και τα παράθυρα έχουν κλείσει ερμητικά κι έχουν φορέσει κάγκελα. Οι δημόσιοι χώροι έχουν παραδοθεί στον κόσμο των εμπόρων και της αστυνομίας. Όσο πιο φωτεινή είναι η Ιερά Οδός μεταξύ της Θηβών και του Κηφισού, ως εμπορικό κέντρο που λάμπει από τις απαστράπτουσες βιτρίνες, τόσο πιο σκοτεινοί είναι οι δρόμοι που οδηγούν σ’ αυτήν. Όσο πιο προσιτά είναι τα καφέ και τα μπιστρό του εμπορικού κέντρου γύρω από τον Εσταυρωμένο τόσο πιο απρόσιτα είναι τα σοκάκια γύρω από αυτές. Ο κόσμος της κατανάλωσης μετασχηματίζει όλο το φως και την ένταση της δημόσιας ζωής σε κέρδος και αλλοτρίωση, ματαιοδοξία και μοναξιά, μάζα και ευτέλεια.

Πρόσφατα, το Δασαρχείο Αιγάλεω, αποχαρακτήρισε κομμάτι γης μέσα στα ΤΕΙ Αθήνας, στην άκρη του Άλσους του Μπαρουτάδικου. Ένα καινούργιο τσιμεντένιο κτίριο -και μάλιστα δημόσιο- γεννιέται. Πρόκειται για ένα γεγονός που όσο πιο μικρό φαίνεται μέσα στην ασημαντότητά του τόσο πιο πολλά δείχνει για την λεηλασία κάθε εκατοστού γης από τις καπιταλιστικές σχέσεις. Φυσικά, συμπαραθέτουμε σ’ αυτήν την μικρή λεπτομέρεια, την μεγαλειώδη ανάπλαση του Ελαιώνα. Μια περιοχή για την οποία θεωρήθηκε μεγάλο κατόρθωμα ότι θα γεμίσει επιχειρήσεις, μεγακαταστήματα και γήπεδα, μια περιοχή χιλιάδων στρεμμάτων που θα βουλιάξει από το τσιμέντο ενώ απλά θα μπορούσε να γεμίσει με απίστευτο πράσινο βοηθώντας το ταλαιπωρημένο δυτικό τοπίο να ανασάνει. Από κοντά ξεδιπλώνονται και οι κακοβουλίες για τα βουνά Αιγάλεω και Ποικίλο. Εκκλησία, οικοδομικοί συνεταιρισμοί, δημοτικές αναπτυξιακές εταιρίες, τυχάρπαστοι ιδιώτες συγκροτούν ένα αδηφάγο πλήθος που με διάφορα σχέδια ανάπλασης παραμάσχαλα καραδοκεί με την πρώτη ευκαιρία να τσιμεντώσει τα βουνά γύρω από της περιοχή μας «αξιοποιώντας» τα.

Όσο όμως και να βαθαίνουν οι σχέσεις εκμετάλλευσης και εξουσίας άλλο τόσο οξύνονται και οι κοινωνικές αντιθέσεις. «Ουδέν κακόν αμιγές καλού». Όσο περισσότερο αυξάνεται η καπιταλιστική επιθετικότητα τόσο γιγαντώνεται η ανάγκη για κοινωνική αντίσταση, η επιθυμία για ελευθερία. Είναι καιρός να εγκαλέσουμε την εξεγερσιακή μας ευαισθησία. Έχοντας στο νου μας πια ότι: Οι καιροί ου μενετοί.

…Η βόλτα μέχρι το σπίτι σου στο Αιγάλεω παραμένει πάντα μια μικρή περιπέτεια. Λίγο καταθλιπτική ως επί το πλείστον. Δεν είναι ποτέ ίδια με τόσες άλλες διαδρομές που κάνω μες την πόλη, μέχρι την Καλλιθέα, για παράδειγμα, ή τη Νέα Σμύρνη και το Μαρούσι! Ή ακόμη και με άλλα μέρη στις δυτικές γειτονιές που ερχόμουν παλιά… Κάθε φορά μου κάνει εντύπωση. Η στάση στην Πειραιώς που είναι ένα μικρό ξεχωριστό σύμπαν -όπως κάθε στάση στην Πειραιώς, νομίζω. Τα τόσα ναυάγια -ανθρώπινα- που κλωθογυρίζουν στα ίδια μέρη, τα βλέμματα του κόσμου, αδιάκριτα συνήθως και ίσια μέσα στα μάτια. Πουθενά αλλού στην πόλη, έχω την εντύπωση, δεν με κοιτάει έτσι ο κόσμος. Όχι εμένα, συγκεκριμένα, αλλά τον διπλανό, την κάθε παρουσία. Κι έπειτα, μετά από την τόση αναμονή, είναι και το λεωφορείο που φτάνει. Το λεωφορείο που θα μπορούσε να πήγαινε Κάιρο ή Καμπούλ (τι χαριτωμενιά). Είναι καλό, ωστόσο, να αισθάνεται κανείς ασήμαντη μειονότητα καμία φορά. Μέσα στους τόσους μετανάστες, μερικά γεροντάκια (γιατί, πραγματικά, ποιος άλλος χρησιμοποιεί λεωφορεία;) κι εγώ. Έχω και τα τυχερά μου, ωστόσο. Στο έχω ξαναπεί. Περνάει η μπογιά μου στους μετανάστες. Απλά, απορώ με το θάρρος τους. Και στο σημείο αυτό, μπορώ άραγε να μιλήσω για “αντίστροφο ρατσισμό”; Συμπεριφορές που δεν θα ανεχόμουν ποτέ από γηγενείς ή πιο γνήσια, ας πούμε, “δυτικούς”, βόρειους”, από όπου τους κουβαλάει ο σχετικός άνεμος γενικότερα, από τους ανθρώπους αυτούς τις υποφέρω με υπομονή (υπάρχει λέξη γι’ αυτό, τώρα μού’ ρθε, υπομένω) και περιέργεια. Περιέργεια μέχρι πού μπορεί να φτάσει. Συνοπτικά λοιπόν σήμερα φτάσαμε μέχρι ένα ραντεβού κι έναν αριθμό τηλεφώνου -όσο κι αν επέμεινα πως δεν πρόκειται να ανταποκριθώ- με τον Αιγύπτιο Άλι και στη συνέχεια, στο διαρκές κι επίμονο, αν και διακριτικό, σπρώξιμο του ποδιού μου από ένα μαύρο παιδί που άλλαξε θέση κι ήρθε και κάθισε δίπλα μου. Τί να πω;
Ακούγονται λίγο εξωτικά όλα αυτά, το ξέρω, ξέρω επίσης όμως πως αν ήμουν αναγκασμένη να κάνω καθημερινά αυτή τη διαδρομή μέχρι το σπίτι σου κατ’ αυτόν τον τρόπο, η πόλη αυτή θα με είχε ξεκάνει μια ώρα αρχύτερα. Κι ολοκληρώνοντας τον ανθρωπογεωγραφικό χάρτη που πρόχειρα συντάσσω έστω κινούμενη στις γειτονιές της Αθήνας, νομίζω μάλλον πως στα μέρη τα δικά μου (πλατείες αττικής, βικτώριας και δεν ξέρω γω τί άλλο) ζούνε οικογενειάρχες μετανάστες που βρίσκονται μάλλον κάμποσα χρόνια εδώ. Ενώ στον Βοτανικό και τα παραπήγματα της Αγίας Άννης ποιός θα πάει να μείνει; Λέω τώρα…
Η γειτονιά σου, ωστόσο, πολύ νοικοκυρεμένη. Με τη λεμονίτσα στην εξώπορτα (με τρέλανε η λεμονίτσα σας γεμάτη από λεμόνια), με τις όμορφα ανθισμένες δεν ξέρω τι (έκοψα ένα κλαδάκι όμως), με την χαρακτηριστική μυρωδιά από μπουγάδα στο δρομάκι, ένα μικρό χωριό που ζουζουνίζει παράλληλα με το ποτάμι από αυτοκίνητα που ρέει στον Κηφισό…